معصومه ابتکار چهره نام‌آشنای محیط زیست کشور و موسس مرکز صلح و محیط زیست است که در دولت سید محمد خاتمی ریاست سازمان حفاظت محیط زیست را بر عهده داشته است و پس از آن با انتخاب به عنوان نماینده مردم تهران در شورای شهر تهران اقدام به تشکیل کمیته محیط زیست کرد و خود شخصا ریاست این کمیته را بر عهده گرفت.
به گزارش خبرنگار سایت خبری محیط زیست ایران (IENA)، ابتکار که "قهرمان زمین" سال 2006 سازمان ملل متحد نیز بود به عنوان رییس کارگروه محیط زیست دکتر روحانی پیش از استقرار دولت جدید منصوب شد و برنامه‌های کوتاه و میان مدت محیط زیست دولت را تدوین کرد.
در دوران ریاست معصومه ابتکار بر سازمان محیط زیست موضوع استانداردسازی خودروهای تولیدی به لحاظ آلایندگی مورد تصویب قرار گرفت و بدین ترتیب آخرین پیکان تولید و این خودرو آلاینده رسما از چرخه ایران‌خودرو خارج شد.
معصومه ابتکار متولد 1339 در تهران است. او که به خاطر ادامه تحصیل پدر از سه تا نه سالگی را در شهرهای فیلادلفیا و ماساچوست آمریکا گذراند، پس از بازگشت به کشور تحصیلات خود را در مدرسه بین المللی ایران زمین ادامه داد. ورود دکتر ابتکار به تحصیلات عالی در سال 1356 در رشته مهندسی پتروشیمی دانشگاه پلی تکنیک بود، اما در سال 60 تغییر رشته داده و لیسانس خود را از دانشگاه شهید بهشتی در رشته تکنولوژی پزشکی گرفت. دوره فوق لیسانس و دکترای وی نیز در رشته ایمنی‌شناسی (ایمونولوژی) دانشگاه تربیت مدرس طی شد.
معصومه ابتکار در دوران دانشجویی به عنوان سخنگوی دانشجویان مسلمان پیرو خط امام شناخته می شد. این عنوان که یکی از دلایلش تسلط وی به زنان انگلیسی بود، بعدها سبب سپردن سردبیری روزنامه کیهان انگلیسی از سوی سید محمد خاتمی نماینده امام خمینی (ره) در آن موسسه شده که حدود 2 سال به طول انجامید.
معصومه ابتکار در همان سال ها ازدواج کرده و از پیوند خود با مهندس سید محمد هاشمی دارای دو فرزند است.
دکتر ابتکار در سال 1372 پس از نمایندگی دولت جمهوری اسلامی ایران در سومین کنفرانس جهانی زن در نایروبی همراه جمعی از بانوان پژوهشگر با هدایت استاد منیره گرجی به تاسیس مرکز مطالعات و تحقیقات مسایل زنان و انتشار فصلنامه فرزانه به عنوان اولین نشریه مطالعات و تحقیقات مسایل زنان به دو زبان فارسی و انگلیسی اقدام کرد. وی همچنین در سال های 76- 1375 مسئول پروژه ایجاد رشته مطالعات زنان در دانشگاه تربیت مدرس شد.
مسئولیت دفتر هماهنگی سازمان های غیردولتی زنان و نایب رییسی کمیته ملی چهارمین کنفرانس جهانی زن در سال 1374 توسط دکتر ابتکار به تشکیل شبکه سازمان های غیردولتی زنان در ایران در سال 1375 منجر و او به عنوان رییس این شبکه انتخاب شد.
معصومه ابتکار اولین زن در جمهوری اسلامی ایران است که به هیات دولت راه یافت و طی سال های 1376 تا 1384 در سمت معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست انجام وظیفه کرد.
در عین حال دکتر ابتکار از سال 1369 به تدریس در دانشگاه تربیت مدرس مشغول بوده و اکنون دانشیار گروه ایمونولوژی دانشکده علوم پزشکی این دانشگاه است. از 48 مقاله ISI در موضوعات ایمونولوژی سیستم اعصاب، سلول های بنیادی، واکسن های نوترکیب ویروسی، واکسن های نانوذره، سلول های بنیادی، آثار آلاینده ها بر سیستم ایمنی و گاز خردل منتشر شده است. h-index مقالات علمی وی براساس Scopus، عدد 10 است.
معصومه ابتکار، استاد راهنمای 9 عنوان پایان نامه در مقطع دکتری، 8 عنوان پایان نامه در مقطع کارشناسی ارشد، مجری یا همکار 4 طرح تحقیقاتی و پژوهشی بوده و علاوه بر این در بیش از 130 کنفرانس بین المللی و ملی با مقاله یا به عنوان سخنران کلیدی شرکت کرده است. همچنین از سال 86 تا 88 به عنوان عضو در کمیته پزشکی و دامپزشکی صندوق حمایت از پژوهشگران حضور می یافت.
فعالیت علمی، تحقیقاتی و دانشگاهی معصومه ابتکار در زمینه های ایمونولوژی (تنظیم سیستم ایمنی، سیستم ایمنی اعصاب و روان، شبکه سایتوکاین ها)، محیط زیست (اثرآلاینده های محیط زیست بر سیستم ایمنی، توسعه پایدار، محیط زیست و جامعه مدنی و مدیریت محیط زیست) و زنان (زن و توسعه پایدار، مسایل حقوقی و اجتماعی زنان، چشم انداز بین المللی توسعه زنان، حقوق زن در اسلام و سازمان های غیردولتی و زنان) است.
عضویت در تشکل ها و انجمن هایی مانند هیات امنای انجمن آسم و آلرژی، انجمن ایمونولوژی و آلرژی، آکادمی علوم زنان برای جهان سوم، هیات موسس و امنای موسسه مطالعات و تحقیقات زنان، هیات امنای موسسه گفت و گوی تمدن ها، بنیاد باران و هیات امنای بنیاد زینب کبری، از جمله فعالیت ها یا سوابق وی به شمار می رود.
معصومه ابتکار در سال 1384 به دلیل تلاش‌هایش در سازمان حفاظت از محیط زیست ایران و نقشی که برای بهبود همکاری های منطقه ای و جهانی داشت به عنوان یکی از هفت «قهرمان زمین» سال 2006 سازمان ملل متحد انتخاب شد.
مـرکز صلح و محیط زیست به عنوان یک سـازمان غیردولتی در سال 1384 به پیشنهاد و تلاش وی به منظور ایجاد زمینه تبادل نظر و گفت و گو پیرامــون مسایـل محیـط زیست در سطـوح ملـی، منطقـه ای و بیـن المللی و بـرقـراری ارتبـاط با علاقمنــدان و متخصـصان محیط زیست تاسیس شد که وی ریاست هیات مدیره آن را همچنان بر عهده دارد.
دکتر ابتکار در سال 1385 از سوی مردم تهران به عنوان عضو سومین دوره شورای اسلامی شهر برگزیده شد. وی برای نخستین بار کمیته محیط زیست در این شورا را بیش از 20 کارگروه تخصصی به راه انداخت و مسئولیت این کمیته را بر عهده گرفت.
در زمینه تالیفات و انتشارات، روایت معصومه ابتکار از وقایع درون سفارت تسخیر شده آمریکا در تهران تنها کتابی است که از این ماجرا توسط طرف ایرانی به زبان انگلیسی نگارش یافته و توسط انتشارات تالون بوکز در کانادا با عنوان "Takeover in Tehran" منتشر شده است. این کتاب به زبان های فارسی و عربی نیز ترجمه و به ترتیب با اسامی «تسخیر» و «صراع فی طهران» در تهران و بیروت به چاپ رسیده است.
کتاب «خوشه های شهریور» دومین کتاب وی، حاوی وقایع و اتفاقات کشور طی سال های 1376 تا 1384 بوده که به ویژه به روندهای زیست محیطی و سیاسی آن دوران اشاره دارد و در سال 1388 منتشر شده است.
کتاب «صلح و اخلاقیات طبیعی» به زبان انگلیسی و با عنوان"Natural Peace & Ethics" نیز مجموعه مقالات و سخنرانی های وی در مورد محیط زیست و صلح است که در سال 1384 منتشر شد.
انتهای پیام